IX Kongres Wyzwań Zdrowotnych – HCC 2024, Katowice 7 marca 2024

W Polsce wskaźnik zgonów możliwych do uniknięcia w ciągu ostatniego dziesięciolecia spadał, ale nadal utrzymuje się na wysokim poziomie, a podobnie jak w większości innych krajów europejskich w 2020 r. odnotowano jego gwałtowny wzrost (o 26% w Polsce w porównaniu z 17% w całej UE). W 2020 r. zgony z powodu COVID-19, z których większości można było uniknąć dzięki szczepieniom, rzetelnej opiece zdrowotnej i innym środkom ochrony zdrowia publicznego, stanowiły najwyższy odsetek zgonów możliwych do uniknięcia (18% w Polsce w porównaniu z 15% w UE). W Polsce występuje ogromna frakcja pacjentów poza optymalną opieką. Główne czynniki wpływające na wyższe wskaźniki zgonów możliwych do uniknięcia dzięki profilaktyce to częste występowanie behawioralnych czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu, nieodpowiednia dieta i spożywanie alkoholu. Prelegenci skupili się, każdy ze swojej perspektywy, nad obecnymi wąskimi gardłami, sposobami ich przełamania i wsparcia rzeczywistych reform, nakierowanych na osiągnięcie wyników istotnych populacyjnie.

Konkluzje – zdrowie publiczne – kluczowe czynniki sukcesu wg. prelegentów:

• Dobrze zdefiniowana sytuacja wyjściowa, cele, przewidywalność i konsekwencja
• Jasny plan i miary postępu
• Strategia długoterminowa, stały profesjonalny zespół, korpus urzędniczy
• Właściwe inwestycje w podnoszenie kompetencji zdrowotnych
• Współodpowiedzialność obywateli i władzy za kształtowanie warunków zdrowotnych, walka z nierównościami w zdrowiu, dotarcie do wszystkich grup, podejście siedliskowe, dobrze wykształcone kompetencje zdrowotne
• Racjonalizacja procesów decyzyjnych (identyfikacja potrzeby, wyznaczanie celów adekwatnych do potrzeb i możliwych do osiągnięcia w związku z posiadanymi zasobami, wdrożenie, monitorowanie i ewaluacja) Wdrażamy, sprawdzamy, ewaluujemy, zbieramy feedback, poprawiamy i tak w kółko do osiągnięcia optimum
• Eksperci z doświadczeniem popartym wynikami
• Zaufanie nauce i dobrym wzorcom

Konkluzje – zdrowie publiczne – kluczowe czynniki sukcesu – wyniki ankiety

• Centralizacja decyzji i odpowiedzialności strategicznych
• Decentralizacja realizacji i uzyskiwania wyników
• Centralna, zintegrowana baza danych
• „Project owner”/lider/protektor
• Pełna integracja – Narodowe programy zdrowia, profilaktyka NFZ
• Koordynacja zarządzania, komunikacja i edukacja
• Kontrola jakości i ewaluacja
• Płacenie za efekty
• Rejestr programów, informacja dla pacjentów i realizatorów

Rozwinięcie:

O roli sektora nauki i kluczowych wartościach. Prof. Adam Antczak, Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Formalnie wymóg profilaktyki spoczywa Podstawowej Opieki Zdrowotnej, ale nieformalnie jest obowiązkiem każdego lekarza, każdego medyka, każdego uczestnika systemu. Co roku wykrywamy 30 tys. raków płuca. Wcześniejsze wykrycie daje możliwość leczenia radykalnego, nastawionego na wyleczenie. Elementem profilaktyki jest też profilaktyka zakażeń, potrzebny jest powszechny, logiczny, dostępny i dobrze sfinansowany system szczepień dorosłych – potrzeby, cele, do czego dążymy. Profilaktyka jest aspektem etycznym, nawiązuje do przysięgi Hipokratesa – ochrona w kontekście niedopuszczania do chorób, uszkodzeń i ich następstw. Podsumowującym słowem kluczem są cierpliwość, prostota, konsekwencja zarządzania (antyprzykładem są szczepienia przeciwko grypie). Profilaktyka musi mieć spokój. Jesteśmy cywilizacją ubóstwa w czas, dlatego systemy informacyjne muszą być proste.

Budowa efektywności, jak środowisko biznesu może pozytywnie budować wzrost wartości systemowej. Prezes Wiktor Janicki, AstraZeneca Pharma Poland. Firmy działają w prostym modelu w postaci posiadania wizji, jasnego strategicznego planu, przekładania na konkretne taktyki, mierzenia postępu wdrożenia i zadbania, aby były konkretne umiejętności, aby to wdrożyć. Jako kraj powinniśmy zadeklarować ambicje co chcielibyśmy osiągnąć, jak to wdrożyć i mierzyć. Np. nasze DALY wypada ponad 25% gorzej niż średnia UE, dogonienie UE mogłoby być taką ambicją, do której moglibyśmy zmierzać, jasno mierząc tempo osiągania. Mamy zarysowaną wizję, ale brakuje konkretnego planu, konkretnej długoterminowej strategii, konkretnego owskaźnikowania postępu. W UE średnio 35% pacjent 65+ ma dwie współistniejące choroby przewlekłe, w Polsce średnio 65% osób 65+ ma dwie współistniejące choroby przewlekłe – coś robimy nie tak. Nie wykrywamy choroby na wcześniejszym stadium rozwoju, aby zapobiec ich rozwojowi i zapewnić dobrą jakość życia. Wdrożenie polityki na rzecz profilaktyki mogłoby temu zapobiec. Mocniejsze budowanie na już istniejących elementach jest wskazane, np. oparcie na koordynacji w POZ może pozwolić odwrócić piramidę świadczeń. Należy w pełni wykorzystać potencjał POZ i farmaceutów. Można sięgnąć do doświadczeń szwedzkich owskaźnikowania system OZ np. z Karolinska Institutet. Można przesuwać do nowych zadań obecnie niewystarczająco wykorzystane zasoby np. położnych, farmaceutów zapewniając im jednocześnie szkolenia, certyfikacje, wytyczne standardy. Prezes Michał Kępowicz, Philips Polska. Wizje, strategie i cele mamy, ale nie docieramy do wdrożenia. Potrzebna determinacja, konsekwencja, korekta zmian i wspólne dążenie do sukcesu. Wskaźniki powinny być skonstruowane szczerze i przejrzyście. W firmie wdrożenie jest kaskadowane. Na samej górze powstaje pomysł ogólny będący wynikiem obserwacji rynków, ale kręgosłup powinien być jeden jak np. eco design i wtedy dochodzimy do ustalonych rezultatów. Lokalni menadżerowie są zobowiązani dołożyć specyfikę lokalną. W systemie ochrony zdrowia brakuje wiarygodnych danych do analizy co idzie nie tak oraz interoperacyjności. Powinny być wdrożone szyny danych pomiędzy szpitalami, żeby przed pacjentem szły dane.

Doświadczenia międzynarodowe. Prof. Iwona Kowalska-Bobko, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum. Większość ekspertów podkreśla konieczność nowelizacji ustawy o Zdrowiu Publicznym w Polsce. Ciekawe rozwiązania legislacyjne w zakresie zdrowia publicznego zauważa się w Szwecji. Zaproponowano tam  kilka ciekawych podejść tj. zdrowie publiczne jest obecne w każdej polityce, szeroki, społeczny kontekst oceny skutków zdrowotnych. Wpisuje się to w popularną obecnie koncepcję One Health. W szwedzkiej ustawie o zdrowiu publicznym wyraźne oddzielono od siebie narzędzia prowadzenia profesjonalnej, efektywnej polityki zdrowia publicznego (funkcje (operacje, świadczenia) zdrowia publicznego – promocja zdrowia, profilaktyka, nadzór sanitarno-epidemiologiczny, monitorowanie i ewaluacja na bazie wskaźników i wiarygodnych danych)  od ryzyk zdrowotnych, które się szeroko definiuje. W naszej ustawie mamy zidentyfikowane tylko 1 ryzyko – brak aktywności fizycznej. Szwedzi kompleksowo podchodzą ro ryzyk uzależnień, w tym nawet do hazardu. W  Polsce mamy także problem z danymi dotyczącymi zdrowia populacji, np. – Mapy Potrzeb Zdrowotnych i Profibaza są niespójne, nie można na ich podstawie wyciągnąć wiarygodnych wniosków. Również baza AOTMiT nie pozwala na ocenę  efektywności np. wykonania programów polityki zdrowotnej. Tylko 1/3 JST raportuje o wykonaniu programu (mimo obowiązku ustawowego). Jeśli już jest raport, to sprawozdaje się liczbę spotkań, liczbę rozdanych ulotek, co nie pozwala na ocenę efektywności. Uporządkowanie baz danym  jest zatem jednym z najważniejszych zadań do zrobienia.

Wąskie gardła programu szczepień HPV i rola zespołu POZ. Prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, Konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej. Program szczepień przeciwko HPV jest studium przypadku jakie problemy i bariery mogą wystąpić, żeby coś nie poszło. Dotyczy to wielu działań w obszarze profilaktyki. Zabrakło edukacji, pełnej informacji – pierwsze czynniki które spowodowały, że nie było „pospolitego ruszenia”. Nie dolewano paliwa informacyno-edukacynego. Zatrzymujemy się na poziomie ustawy /rozprządzenia. Brakuje konsekwencji działania, wytrwałości w powtarzaniu nudnych działań, ale długofalowo tylko to jest skuteczne. Drugi obszar, organizacyjny – bardzo skomplikowano system począwszy od uruchomienia po raportowanie oraz brak reakcji płatnika na zgłaszane problemy. E-karta szczepień powinna być obowiązkowa, co dodatkowo usprawni aktualizację oprogramowania gabinetowego przez dostawców systemów IT. Każdy program, żeby się udał, musi zakładać cierpliwość i konsekwencję w realizacji. Indywidualny Plan Opieki Medycznej (IPOM) w opiece koordynowanej w POZ jest narzędziem, gdzie powinien się znaleźć obligatoryjny zapis o rekomendowanych szczepieniach, a następnie zaraportowanie wykonania. Kiedy dojdziemy do etapu ucyfrowienia IPOM, który będzie zawierał „checkpointy” co zostało pacjentowi zalecone i wykonane, to efektywność opieki zacznie być realnie mierzalna. Niezbędna jest też edukacja lekarzy o szczepieniach i wykorzystanie wizyt pacjentów, którzy przychodzą do lekarzy „po nic” na coś co już jest w ofercie, np. programy profilaktyczne. Dla sukcesu realizacji profilaktyki i zdrowia publicznego konieczny jest „project owner”, punktem uchwytu profilaktyki powinien być zespół POZ. Bilans zdrowia dorosłego, wykorzystanie IKP i motywacyjne sposoby finansowania zbudują kompleksową profilaktykę.

Kaskadowanie obowiązków i właściwa budowa programów. Dr hab. Dominik Olejniczak, Warszawski Uniwersytet Medyczny. Istotą skutecznej profilaktyki jest zaktywizowanie społeczeństwa i zbudowanie odpowiedzialności za własne zdrowie, wyrażonej nie tylko zachowaniami prozdrowotnymi, ale też chęcią do udziału w badaniach profilaktycznych.   Warto też się zastanowić się nad odciążeniem lekarzy, przesuwając adekwatne zadania zdrowia publicznego i promocji zdrowia na absolwentów kierunku zdrowie publiczne. Programy zdrowotne w ramach NPZ powinny zawierać właściwe wskaźniki, a nie są nimi „wzrost wiedzy nt. szkodliwości…”. (wiedza niekoniecznie musi przekładać się na zachowania zdrowotne) Należy opomiarować zmianę postaw, co jest o wiele trudniejsze, ponieważ efekty interwencji w postaci poprawy stanu zdrowia populacji są odłożone w czasie. Polityka zdrowia publicznego i działania promujące zdrowie powinny być planowane i wdrażane przez praktyków, osoby z doświadczeniem pracy w środowisku lokalnym, znające specyfikę, potrzeby i możliwości grup docelowych; w tym obszarze wiedza podręcznikowa, niepoparta praktyką to zdecydowanie za mało.

Rola ABM, narzędzia budowy odpowiedzialności i zmiany obecnego paradygmatu zdrowia publicznego. Dr Rafał Staszewski, Agencja Badań Medycznych. W Polsce zdrowie publiczne postrzegamy bardzo medycznie, brakuje spojrzenia międzysektorowego. Zdrowie publiczne to nie jest również akcyjność, wciąż mocno medykalizujemy zdrowie publiczne. Uzupełnieniem do programów profilaktycznych realizowanych przez medyków powinno być podejście siedliskowe do promocji zdrowia – w szkołach, zakładach pracy. Zasadniczym problemem zdrowia publicznego jest brak spojrzenia „ponadkadencyjnego”. Mamy „poszatkowane planiki” na zdrowie publiczne. ABM deklaruje gotowość bycia centrum pozyskiwania i udostępniania informacji. Integracji np. wymaga kilkanaście krajowych rejestrów, aby uzyskać pełna wiedzę o wielochorobowości. Jest olbrzymie zainteresowanie badaniami epidemiologicznymi w zakresie wielochorobowości i obserwacji kohort w długiej perspektywie czasowej. Projekty ABM i dane NFZ pozwolą na analizę chorobowości i zapadalności, ale również jak uwarunkowania zachowań zdrowotnych, genetyczne, czy środowiskowe wpływają na zdrowie populacji w Polsce i co powinniśmy zrobić, żeby zdrowie traktować nie tylko naprawczo. Kwestią kluczową jest budowa odpowiedzialności za zdrowie populacji w długiej perspektywie. W obszarze szczepień jest wiele do zrobienia, jednak jak dowiedziono, kampanie społeczne – bilboardy i spoty są nieskuteczne. Działają zindywidualizowane przekazy w social media i podejście siedliskowe – lekarz rodzinny, nauczyciel, wsparcie pracodawcy.

Wykorzystanie pełnego mianownika zasobów i perspektywa ścieżki pacjenta. Dr Paweł Kaźmierczak, American Heart of Poland. Dbałość o zdrowie publiczne jest wyrazem dojrzałości, powinny się zbiegać działania systemowe i działania profilaktyczne poszczególnych organizacji, jak np. dbałość o czystość powietrza i profilaktyka chorób wieńcowych. Spojrzenie całościowe w AHP na ścieżkę pacjenta od opieki ambulatoryjnej poprzez leczenie szpitalne i rehabilitację rodziło się stopniowo do doprowadziło do silnego postawienia, skupienia się na profilaktyce. Aktywnie do pacjenta wychodzi zespół – lekarz, pielęgniarki, farmaceuci z przeglądem lekowym. Podmiot niepubliczny funkcjonuje w systemie publicznym i jest jego częścią. Pacjent powinien pozostawać trwale w systemie publicznym i mamy wszystkie narzędzia ku temu, żeby tak się stało. Np. opieka koordynowana zarówno w POZ jak i opiece koordynowanej nad pacjentem po zawale mięśnia sercowego są przykładami dużego sukcesu. KOS Zawał jest przykładem programu efektywnego, kompleksowego i obejmującego pomiar ważnych parametrów osiągania długotrwałych efektów klinicznych. Niezbędne jest patrzenie na pacjenta z perspektywy wyniku medycznego, który powinien być priorytetem, ale w powiązaniu z wynikiem ekonomicznym. Brak pozytywnego wyniku ekonomicznego będzie miał prędzej czy później wpływ na spadek jakości.

Prelegenci:

1. Adam Antczak, przewodniczący rady naukowej, Ogólnopolski Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych, kierownik, Klinika Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej, prorektor ds. klinicznych i zarządzania nauką, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
2. Wiktor Janicki, prezes zarządu, AstraZeneca Pharma Poland
3. dr n. med. Paweł Kaźmierczak, dyrektor ds. medycznych, członek Zarządu American Heart of Poland
4. Michał Kępowicz, członek zarządu, Philips Polska
5. dr hab. Iwona Kowalska-Bobko, prof. UJ, dyrektor, Instytut Zdrowia Publicznego, kierownik, Zakładu Polityki Zdrowotnej i Zarządzania, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum
6. dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW, konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, kierownik, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, prezes zarządu głównego, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej
7. dr hab. Dominik Olejniczak, adiunkt, Zakład Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
8. dr Rafał Staszewski, zastępca prezesa ds. finansowania badań, Agencja Badań Medycznych

Moderacja: Artur Prusaczyk wiceprezes zarządu, Związek Pracodawców Opieki Integrowanej Opartej na Wartości – „SPOIWO“, wiceprezes zarządu, Centrum Medyczno-Diagnostyczne Sp. z o.o.

Retransmisja (po zalogowaniu):

https://www.hccongress.pl/2024/pl/panel/6431.html#retransmission